حضانت فرزند در چه شرایطی از پدر و مادر گرفته می‌شود؟
زمانی که بحث موانع حضانت مطرح می‌شود، منظور مواردی است که در صورت ایجاد خلل در یکی از شرایط دارنده حضانت، عدم مواظبت از کودک یا ناتوانی در انجام دادن وظایف، حضانت به‌کلی از پدر یا مادر حضانت‌کننده سلب می‌شود و به دیگری واگذار خواهد شد.
براساس مادە ۱۱۷۵ قانون مدنی: «طفل را نمی‌توان از ابوین یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت؛ مگر درصورت وجود علت قانونی»؛ لذا با بروز یکی ازموانع حضانت، حضانت از پدر یا مادر دارنده حق اولویت سلب شده و به دیگری منتقل می‌شود و در صورت فوت یا عدم صلاحیت وی، مطابق قواعد واگذاری حضانت مذکور عمل می‌شود.
یکی دیگر از موانع حضانت براساس فقه، فسق یا انحطاط اخلاقی والدین است. درهمین راستا ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی چنین مقرر می‌دارد: «هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.»در ادامه این ماده نیز مصادیقی از انحطاط اخلاقی والدین آورده شده است که عبارتند از:
۱. اعتیاد زیان‌آور به الکل، موادمخدر و قمار؛ ۲. اشتهار به فساد اخلاق و فحشا؛ ۳. ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی‌قانونی؛ ۴. سوء‌استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی‌گری و قاچاق؛ ۵. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف. ازدیگر موانع حق حضانت، می‌توان به جنون یا دیوانه بودن والدین اشاره نمود. در ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی صرفا به جنون مادر به عنوان مانع حضانت اشاره شده است. اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست مبتلا به جنون شود، حق حضانت با پدر خواهد بود.
اکثر فقهای شیعه بر این باورند که کافر نمی‌تواند حضانت طفل مسلمان را برعهده داشته باشد، هرچند مادر او باشد. البته در حقوق ایران قانونگذار به مانع شرط اسلام برای دارنده حضانت اشاره‌ای نکرده است؛ اما این موضوع را می‌توان به طورغیرمستقیم از همچون ماده ۱۱۹۲ قانون مدنی و اصل ۱۶۷ قانون اساسی قائل به این مطلب بود که کفر والدین مانع از حضانت است. براساس قانون مدنی، یکی دیگر از موانع اجرای حق حضانت که خاص مادر است، ازدواج مجدد مادر است؛ لذا در صورتی که مادر در حین به عهده داشتن حضانت کودک به دیگری شوهر کند، حضانت وی قابل سلب شدن است. به موجب ماده۱۱۷۹ قانون مدنی، «اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست، مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر کند، حق حضانت با پدر خواهد بود.»
