چه کسی می‌تواند دادخواست اعسار بدهد؟

دادخواست اعسار یکی از انواع دادخواست است. همه افراد می‌توانند در مواقعی که بضاعت مالی پرداخت هزینه دادرسی، پرداخت محکومیت مالی و یا پرداخت بدهی خود را ندارند از این امکان قانونی استفاده کنند.

اعسار، کلمه‌ای عربی است از ریشه «عسر» و در برابر کلمه یُسر قرار داد. اعسار در لغت به معنای فقر، تنگدستی و رنج و سختی است.

در اصطلاحات فقهی و حقوقی، اعسار به وضعیتی گفته می‌شود که فرد به دلیل عدم توانایی مالی و یا عدم دسترسی به دارایی‌هایش (مانند در رهن بانک بودن اموال یا ممنوع‌التصرف بودن مالک) قادر به پرداخت بدهی‌های خود نباشد.

اعسار در مورد افراد تاجر صدق نمی‌کند، تجار برای اثبات ناتوانی مالی خود می‌توانند موضوع ورشکستگی را مراجع صالح مطرح کنند.

انواع اعسار

اعسار به دو دسته تقسیم می‌شود:

اعسار نسبت به پرداخت هزینه‌های دادرسی

اعسار نسبت به پرداخت محکوم‌به (مانند: مهریه، دیه، ضرر و زیان ناشی از جرم، بدهی و …)

معسر به کسی گفته می‌شود که در دادگاه ادعای اعسار می‌کند. طبق ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی: معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی غیر از مستثنیات دین، قادر به تأدیه (پرداخت) دیون خود نباشد. (ماده ۲۴ همین قانون موارد مستثنیات دین را مشخص کرده) طبق تبصره این ماده، عدم دسترسی به مال نیز در حکم نداشتن مال است.

ادعای اعسار لزوما زمانی مطرح نمی‌شود که شخص بدهکار عملا هیچ وجه یا مالی نداشته باشد، بلکه گاهی ممکن است، بدهکار مال یا دارایی کافی داشته باشد، اما آن اموال در وضعیتی قرار دارد که در حال حاضر به آن‌ها دسترسی ندارد، در این حالت نیز آن فرد در حکم مُعسر محسوب می‌شود، چون خارج از اراده اوست؛ بنابراین فردی که به هر دلیلی، توان مالی پرداخت هزینه دادرسی را ندارد یا اینکه طبق رای دادگاه، محکوم قطعی به پرداخت وجهی شده است و قدرت پرداخت یک جای تمام مبلغ محکومیت خود را ندارد، می‌تواند تقاضای اعسار جهت عدم پرداخت هزینه دادرسی یا تقسیط بدهی بدهد که در صورت احراز اعسار او از سوی دادگاه به او «معسر» گفته می‌شود.

تقاضای اعسار صرفاً از سوی محکوم‌علیه (بدهکار) یا وکیل یا نماینده قانونی او پذیرفته می‌شود. خواهانی که برای ارائه دادخواست ملزم به پرداخت هزینه دادرسی است و توان پرداخت این هزینه را ندارد و هر کسی که به موجب حکم دادگاه، محکوم به پرداخت مالی می‌شود، اما توانایی پرداخت محکوم‌به را نداشته نباشد، می‌تواند با ثبت دادخواست اعسار، از دادگاه بخواهد، او را از پرداخت هزینه معاف کند یا اینکه پرداخت بدهی او را تقسیط کند.

اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به چه معناست؟

طبق ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی: «معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تأدیه آن نیست.»

معسر، می‌تواند با ثبت دادخواست اعسار، از پرداخت تمام یا بخشی از هزینه‌های دادرسی، معاف شود.

اعسار از پرداخت محکوم به چه معناست؟

در صورتی که طبق رای دادگاه فردی محکوم به پرداخت وجه نقد و یا مالی به دیگری شود، اما قادر به پرداخت همه یا بخشی از محکوم‌به به دلیل ناتوانی یا عدم دسترسی به مالش نباشد، به موجب قانون می‌تواند از دادگاه درخواست کند تا با در نظر گرفتن شرایط مالی او، ترتیبی را اتخاذ کند که طبق آن، به صورت اقساطی بدهی خود را پرداخت کند.

در این صورت دادگاه به این شرایط مدعی اعسار رسیدگی می‌کند و در صورت احراز اعسار، حکم معسر بودن او را صادر می‌کند.

قاضی دادگاه، ممکن است در مقابل درخواست اعسار از پرداخت محکوم‌به، یکی از این سه تصمیم را اتخاذ کند:

-تقسیط بدهی

-اعطای مهلت

-برائت موقت ذمه بدهکار تا زمان حصول توانایی مالی

معمولا در برابر دادخواست اعسار، حکم به قسطی کردن بدهی داده می‌شود.